ચક્રો શું છે?
ચક્રો આપણા શરીરમાં ઊર્જાના કેન્દ્રો છે. તેઓ કરોડરજ્જુના પાયાથી માથાના તાજ સુધી વિસ્તરે છે. પ્લેક્સસ શબ્દનો અર્થ સંસ્કૃત ભાષામાં “ચક્ર” થાય છે. ચક્રો ચેતાઓના નેટવર્કના કેન્દ્રમાં સ્થિત છે જેને પ્લેક્સસ કહેવાય છે. આ ચક્રો આપણને આધ્યાત્મિક, માનસિક અને શારીરિક રીતે સંતુલિત રાખવા માટે પણ જવાબદાર છે.
બધા સાત ચક્રો ખુશ અને સ્વસ્થ રહેવા માટે બેલેન્સ હોવા જોઈએ. વિવિધ ચક્રો તમારા જીવનના વિવિધ પાસાઓ સાથે સંબંધિત છે. દરેક ચક્ર તમારા શરીરના ચોક્કસ કાર્યો સાથે પણ સંબંધિત છે. જ્યારે ચક્રો સંતુલિત ન હોય, ત્યારે વ્યક્તિને ગંભીર બીમારીઓ અને જીવનમાં ખરાબ પરિણામોનો સામનો કરવો પડી શકે છે.
આપણા ઉપર સાત ગ્રહો રાજ કરે છે. તેઓ છે સૂર્ય, ચંદ્ર, બુધ, શુક્ર, મંગળ, ગુરુ અને શનિ. આપણા શરીરમાં સાત ચક્રો છે જે આપણા આધ્યાત્મિક, માનસિક અને શારીરિક પાસાઓને સંતુલિત કરે છે. ચક્રો અને ગ્રહો વચ્ચેનું જોડાણ એ છે કે સાત ગ્રહો આપણા શરીરમાં રહેલા સાત ચક્રોને નિયંત્રિત કરે છે.
1. ચક્ર 1 – મુલાધાર ચક્ર
મૂલાધાર ચક્ર અથવા મૂળ ચક્ર એ માનવ શરીરમાં સાત પ્રાથમિક ચક્રોમાંથી પ્રથમ છે. તેમ છતાં તમામ ચક્રોનું કાર્ય મહત્વપૂર્ણ છે, કેટલાક માને છે કે આરોગ્ય અને એકંદર સુખાકારી માટે મૂલાધાર ચક્ર સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે છેલ્લા જીવનની ક્રિયાઓ અને યાદો આ ક્ષેત્રમાં સંગ્રહિત છે. તે માનવ અને પ્રાણી ચેતના વચ્ચે સરહદ બનાવે છે. તે દરેક વ્યક્તિના ભાવિનો આધાર અને વ્યક્તિત્વ વિકાસની શરૂઆત પણ છે. મનુષ્યમાં આ ચક્ર દ્વારા જીવંતતા, ઉત્સાહ અને વૃદ્ધિ જેવી લક્ષીણિક્તા મળે છે . જો કે તેની અયોગ્ય કામગીરી પણ આળસ અને સ્વ-કેન્દ્રિતતામાં પરિણમી શકે છે. તે ચાર પાંખડીઓવાળા કમળ દ્વારા પ્રતીકાત્મક રૂપે રજૂ થાય છે, જે અર્ધજાગ્રત મનની ચાર ભાવનાઓને દર્શાવે છે. આ ચક્ર માટેનો મંત્ર લં છે. મૂલાધાર ચક્ર અથવા આપણા મૂળનું તત્વ પૃથ્વી છે , અને તેનો રંગ લાલ છે.
તે કરોડરજ્જુના સ્તંભના આધારના અંતમાં સ્થિત છે.
આ ચક્ર દ્વારા નિયંત્રિત અવયવો પ્રજનન અંગો, રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને મોટા આંતરડા છે.
અયોગ્ય રીતે કામ કરતા મૂલાધાર ચક્ર પ્રોસ્ટેટ સમસ્યાઓ, મેદસ્વીપણું, સંધિવા, કાયમની અતિશય ફૂલેલી નસો, પીઠના નીચલા ભાગમાં સમસ્યાઓ, નિતંબની સમસ્યાઓ, ઘૂંટણ અને મંદાગ્નિનું કારણ બની શકે છે. વ્યક્તિમાં હાડકાની નબળી રચના અને નબળી શારીરિક રચના હોઈ શકે છે.
અતિ કાર્યશીલ મૂલાધાર ચક્ર:
અતિ કાર્યશીલ મૂલાધાર ચક્ર ધરાવતા લોકો ગુસ્સે, આક્રમક અને નારાજ હોય છે, સહેજ પણ ચીડ તેને ઉશ્કેરે છે. વ્યક્તિ અન્ય સામે દાદાગીરી કરવાનું શરૂ કરે છે અને સત્તાનું પાલન કરવું મુશ્કેલ લાગે છે. લોભી અને ભૌતિકવાદી લોકો અતિ કાર્યશીલ મૂલાધાર ચક્ર ધરાવે છે.
ઓછું કાર્યશીલ મૂલાધાર ચક્ર:
ઓછું કાર્યશીલ મૂલાધાર ચક્ર ધરાવતા લોકો અસલામતી અનુભવે છે. વ્યક્તિ વાસ્તવિક રહેવાની ક્ષમતા ગુમાવે છે અને બહારની દુનિયાથી વિમુખ થઈ જાય છે. તેમને રોજિંદા કાર્યોને પૂર્ણ કરવામાં અને વ્યવસ્થિત રહેવાનું મુશ્કેલ લાગે છે. નર્વસ, શરમાળ અથવા બેચેન હોય તેવા લોકોમાં ઓછું કાર્યશીલ મૂલાધરા ચક્ર હોય છે.
મૂળ ચક્ર જીવનની શક્તિ અન્ય તમામ મોટા અને નાના ચક્રો સુધી પહોંચાડે છે. સંતુલિત વ્યક્તિ સ્વસ્થ હોય છે અને એકંદરે સુખાકારી અનુભવે છે. તે અથવા તેણી શારીરિક રીતે સક્રિય થાય છે અને આત્મવિશ્વાસ પામે છે.
પ્રથમ ચક્ર ખોલવા માટે, વ્યક્તિએ કરોડરજ્જુના આધાર, ચક્રના સ્થાન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. ધ્યાન કરતી વખતે આ સ્થળે કમળની કલ્પના કરો.
મૂલાધાર ચક્રનું તત્વ પૃથ્વી છે . તેને ખોલવાની એક રીત છે ઘાસ અથવા રેતી પર ઉઘાડપગું ચાલવું. પેડિક્યુર કરવું અથવા નૃત્ય કરવું પણ આ ચક્રને સક્રિય કરે તેમ માનવામાં આવે છે.
કોઈપણ નિવાસસ્થાન (ઘર, દુકાન, ઓફિસ, વગેરે) માટે સરલ વાસ્તુ સિદ્ધાંતોનું ધ્યાન રાખવું અને અનુકૂળ દિશાઓનો સામનો કરવો એ મૂલાધાર ચક્ર ખોલવાની એક સરળ પદ્ધતિ છે.
આવશ્યક તેલ જેવા કે યલાંગ યલાંગ, ગેરાનિયમ ગુલાબ, એન્જેલિકા વગેરે ધ્યાન દરમિયાન પલ્સ પોઇન્ટ્સ પર લગાવવામાં આવે તો મૂલાધાર ચક્ર ખોલવામાં મદદ મળે છે . વૈકલ્પિક રીતે તેઓ પગ પર માલિશ પણ કરી શકે છે.
પ્રથમ ચક્રને પોષણ આપતી ખાદ્ય વસ્તુઓમાં લાલ સફરજન, દાડમ, સ્ટ્રોબેરી, બીટ, મૂળા, વગેરે છે.
મુલાધાર ચક્ર
આ ચક્ર માટેનો મંત્ર લં છે અને રંગ
2. ચક્ર 2 – સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર
સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર ( જેને પવિત્ર ચક્ર અથવા પેટના ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે ) એ માનવ શરીરમાં હાજર બીજો પ્રાથમિક ચક્ર છે. ‘સ્વ’ નો શાબ્દિક અનુવાદ સ્વયં છે અને ‘સ્થાન’ એ જગ્યા છે. સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર તે સ્થાન છે જ્યાં માનવ ચેતનાનો પ્રારંભ થાય છે અને માનવ વિકાસનો બીજો તબક્કો. તે મનનું નિવાસસ્થાન અથવા અર્ધજાગ્રત મનની બેઠક હોવાનું પણ કહેવામાં આવે છે. ગર્ભાશયમાં વિભાવના પછીના બધા જીવનના અનુભવો અને યાદો અહીં સંગ્રહિત છે. આ ચક્ર નકારાત્મક લાક્ષણિકતાઓની ચેતનાને દૂર કર્યા પછી, વ્યક્તિત્વના વિકાસને પ્રગટ કરે છે.
આ ચક્રને છ પાંદડીઓવાળા કમળ તરીકે પ્રતીકાત્મક રૂપે રજૂ કરવામાં આવે છે, દરેક પાંખડી છ નકારાત્મક ગુણોનું સૂચન કરે છે. સ્વાધિષ્ઠાન ચક્રનું તત્વ પાણી છે અને તેનો રંગ નારંગી છે. તેનો મંત્ર વમ છે.
તે ટેઇલબોન પર સ્થિત છે, પેટના પ્રદેશ અને કરોડરજ્જુના આધાર અથવા નાભિના કેન્દ્રની વચ્ચે.
તે મોટા પ્રમાણમાં જાતીય અને પ્રજનન અંગોના કાર્યોને નિયંત્રિત કરે છે. સ્વા ધિષ્ઠાન ચક્ર હેઠળ શરીરના અન્ય ભાગો અને કાર્યોમાં મોટી આંતરડા, કિડની, લોહીનું પરિભ્રમણ, શરીરના પ્રવાહી અને સ્વાદની સૂઝ છે. તે ટેસ્ટોસ્ટેરોન અથવા એસ્ટ્રોજન હોર્મોન્સના ઉત્પાદનને નિયંત્રિત કરીને વ્યક્તિના જાતીય વર્તનને પ્રભાવિત કરે છે.
અવરોધિત અથવા અસંતુલિત સ્વાધિષ્ઠાન ચક્રને લીધે થતાં રોગો પ્રજનન સમસ્યાઓ, નપુંસકતા, સ્નાયુમાં દુખાવો, પીઠનો દુખાવો, એન્ડોમેટ્રિઓસિસ, પીસીઓએસ અને હતાશા છે.
અતિકાર્યશીલ સ્વધિષ્ઠાન ચક્ર:
જેને પણ અતિકાર્યશીલ સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર હોય તે કલ્પનાશીલ સ્વભાવ અથવા નાટકીય સાથે ખૂબ ભાવનાશીલ હોઈ શકે. વ્યક્તિ જાતીય લતથી પીડાઈ શકે છે. વિરોધી લિંગ સાથેનો લગાવ પણ અસ્વસ્થ હોઈ શકે છે.
અલ્પ કાર્યશીલ સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર:
અલ્પ કાર્યશીલ સ્વાધિસ્થાન ચક્ર ધરાવતી વ્યક્તિ ભાવનાત્મક રૂપે અસ્થિર અને અતિસંવેદનશીલ હશે. તેઓ અપરાધ અને શરમની લાગણીથી ભરેલા છે કે તેઓ દુન્યવી સુખનો ઇનકાર કરે છે. તેઓ સામાન્ય રીતે સ્વયંને ભીડથી દૂર રાખે છે અને એકલા રહે છે.
સંતુલિત દ્વિતીય ચક્રવાળા લોકો સર્જનાત્મક અને અર્થસભર હોય છે, અને તેમના જીવનમાં આનંદ લાવવા માટે આત્મવિશ્વાસપૂર્ણ છે. આવા વ્યક્તિઓ સ્વસ્થ અને સુખી સંબંધો બનાવે છે. અખંડતા અને નૈતિકતાવાળા અને સંબંધોને મહત્વ આપનારા વ્યક્તિઓને સંતુલિત સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર હોવાનું કહેવામાં આવે છે.
સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર અવરોધ માટેનું મુખ્ય કારણ સ્નાયુમાં તાણ છે . આ ચક્ર ખોલવાની શ્રેષ્ઠ રીત શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ છે જેમાં જીમ વર્કઆઉટ્સ, જોગિંગ, ચાલવું, નૃત્ય કરવું વગેરે છે. આ કસરતો સ્નાયુઓને આરામ આપે છે અને ચક્ર ખોલે છે.
નાભિ પ્રદેશની આસપાસ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું અને ધ્યાન દરમિયાન રંગ નારંગીની કલ્પના કરવાથી પણ મદદ મળે છે . નારંગી રંગનાં કપડાં પહેરવા, અથવા આસપાસ નારંગી વાતાવરણ (જેમ કે પરોઢ અથવા સાંજના સમયે)માં બેસવાથી પણ મદદ મળે છે.
યોગમાં જેવા કે ત્રિકોણાસન (અથવા ત્રિકોણ મુદ્રા), બાલાસના (અથવા બાળકની મુદ્રા), બીતીલાસન (અથવા ગાય મુદ્રા), અને નટરાજાસન (અથવા નૃત્યની મુદ્રા) બીજા ચક્ર પર સંતુલન અસર ધરાવે છે.
ઘર અને કાર્યસ્થળો પર સરલ વાસ્તુના સિધ્ધાંતોનું પાલન કરવું અને ચોક્કસ કાર્યો કરતી વખતે અનુકૂળ દિશાઓનો સામનો કરતા તે ચક્રોને સંતુલિત કરે છે.
બીજ ચક્ર માટેની ખાદ્ય ચીજોમાં નારંગી, મધ, મેન્ડેરીન, તરબૂચ, બદામ વગેરે શામેલ છે.
સ્વાધિષ્ઠાન ચક્ર
આ ચક્ર માટેનો મંત્ર વમ છે અને રંગ
3. ચક્ર 3 – મણિપુર ચક્ર
મણિપુર ચક્ર સૌર નાડી ચક્ર તરીકે પણ ઓળખાય છે અને નાભિ ચક્ર એ માનવ શરીરમાં ત્રીજો પ્રાથમિક ચક્ર છે. ‘મણિ’ એટલે મોતી અને ‘પુરા’ એટલે શહેર, અને મણિપુરાનો અર્થ જ્ જ્ઞાનના મોતી (તેનો અર્થ ઝળહળતો મણિ અને તે શાણપણ અને આરોગ્યને લગતું છે). આ ચક્રમાં સમાયેલ મોતી અથવા ઝવેરાત એ આત્મવિશ્વાસ અને સ્વ પ્રત્યે ખાતરી, સુખ, વિચારોની સ્પષ્ટતા, જ્ જ્ઞાન અને ડહાપણ, અને યોગ્ય નિર્ણયો લેવાની ક્ષમતા છે. આ ચક્ર જીવનશક્તિનું કેન્દ્ર માનવામાં આવે છે જે શરીરની અંદર ઉર્જા સંતુલન જાળવે છે. તે ઇચ્છાને સંચાલિત કરે છે અને સ્વ અને અન્ય પ્રત્યે આદર પ્રદાન કરે છે.
તે દસ પાંખડીઓવાળા કમળ દ્વારા પ્રતીકાત્મક રૂપે રજૂ થાય છે, તે દસ મહત્વપૂર્ણ શક્તિઓને સૂચવે છે જે આરોગ્યને જાળવી રાખે છે અને મજબૂત કરે છે. મણિપુર ચક્ર નીચેની તરફ નિર્દેશ કરતાં ત્રિકોણ દ્વારા દર્શાવવામાં આવે છે જે સકારાત્મક ઉર્જાના પ્રસારને સૂચવે છે . તે અગ્નિ તત્ત્વ અને રંગ પીળા રંગ દ્વારા રજૂ થાય છે. પીળો રંગ ઉર્જા અને બુદ્ધિ સૂચવે છે.
આ ચક્ર પાંસળીના પાંજરા નીચે નાભિ કેન્દ્ર પર સ્થિત છે.
મણિપુરા ચક્ર મુખ્યત્વે સ્વાદુપિંડ અને પાચક તંત્ર ( જ્યાં ખોરાક ઉર્જામાં ફેરવાય છે ) ની કામગીરીને નિયંત્રિત કરે છે. તે પેટ, યકૃત અને મોટા આંતરડાને પણ નિયંત્રિત કરે છે.
અસંતુલિત મણિપુર ચક્રને લીધે પાચક વિકાર, અપચો, ડાયાબિટીસ, હાયપરટેન્શન, હાઈપોગ્લાયકેમિઆ, અલ્સર, રુધિરાભિસરણ રોગ અને ખોરાક ઉત્તેજના માટે વ્યસન જેવી શારીરિક સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે. ભાવનાત્મક પ્રશ્નો જેમકે થાક અથવા અતિ કાર્યશીલ, વધુ શાંત અને ડરપોક પ્રકૃતિ અથવા આક્રમક સ્વભાવ હોય છે.
વધુ કાર્યશીલ મણિપુર ચક્ર:
અતિ કાર્યશીલ ત્રીજુ ચક્ર ધરાવતા લોકો આક્રમક અને ઉત્કૃષ્ટ વલણ ધરાવે છે, તે વધુ શક્તિશાળી અને તેમને હંમેશાં નિયંત્રણમાં રાખવાની જરૂર રહે છે. તેમનો સ્વભાવ નિર્ણાયક અને ઝડપથી જ મિજાજ ખોવાવાળો હશે. અતિકાર્યશીલ ચક્ર ધરાવતા બોસ વર્કહોલિક્સ હોય છે અને ધાકધમકી દ્વારા તેમના કર્મચારીઓને નિયંત્રિત કરે છે.
ઓછું કાર્યરત મણિપુર ચક્ર:
આ લોકોમાં આત્મવિશ્વાસ, આત્મગૌરવનો અભાવ છે અને ભાવનાત્મક પ્રશ્નો હોય છે. તેઓ ડરપોક અને નર્વસ સ્વભાવ ધરાવે છે, અને તેમણે નિષ્ફળતાનો ડર રહે છે તેથી દરેક બાબતમાં અન્યની મંજૂરી લે છે. તેઓ નિર્ણય લેવામાં સંકોચ રાખે છે અને અસલામતીની લાગણી ધરાવે છે.
સંતુલિત મણિપુર ચક્ર ધરાવનાર વ્યક્તિ મજબૂત અને આત્મવિશ્વાસ ધરાવતો હોય છે અને લક્ષ્યોને પહોંચી વળવા આરામદાયક ક્ષેત્રની બહાર પણ જાય છે. આ વ્યક્તિ સ્વ અને અન્યને પ્રેમ અને આદર આપે છે અને તેનામાં સારા નેતૃત્વના ગુણો છે.
આ ચક્ર ખોલવા માટે, નાભિ ક્ષેત્ર પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા અને ત્યાં રંગ પીળો રંગ ઉત્પન્ન થાય છે તેવી અનુમાન કરી ધ્યાન કરો . ધ્યાન કરતી વખતે પીળા રંગનાં કપડાં પહેરવા અથવા પીળા રૂમમાં બેસવું પણ સલાહભર્યું છે. આ ચક્ર સૂર્યપ્રકાશમાં પણ સક્રિય થઈ શકે છે.
યોગા મુદ્રા જેમ કે ઉસ્ત્રાસના (કેમલ પોઝ ), ભુજંગાસન (અથવા કોબ્રા પોઝ) અને બીતિલાસન (અથવા કાઉ પોઝ ) મણિપુરા ચક્રને સક્રિય કરે છે
આવશ્યક જગ્યાએ લીંબુ અને સિટ્રોનેલા જેવા આવશ્યક તેલનો ઉપયોગ કરવો.
ઘરને વાસ્તુ સુસંગત બનાવવું અને સૂવું, વાંચન કરવું, કામ કરવું વગેરે દિશાઓના વિજ્ઞાનને અનુસરવાથી ચક્રો રિચાર્જ થાય છે.
શારીરિક અથવા ઉર્જાસભર પ્રવૃત્તિઓ જેવી કે નૃત્ય, રમતગમત, કસરત વગેરે આ ચક્ર ખોલવા માટે કહેવામાં આવે છે.
પીળા રંગના રત્ન પહેરવા અથવા પીળા રંગના સ્ફટિકો લગાવવા આ ચક્ર ખોલવાની બીજી પદ્ધતિ છે. આ રત્નમાં પીળો સાઇટ્રિન, પોખરાજ વગેરે શામેલ છે.
સૂર્યમુખીના બીજ, કેમોલી, હળદર વગેરે સહિતના પીળા ખાદ્ય પદાર્થો સૌર નાડી ચક્રને સંતુલિત કરે છે.
મણિપુર ચક્ર
આ ચક્ર માટેનો મંત્ર રં છે અને રંગ
4. ચક્ર 4 -અનાહત ચક્ર
અનાહત ચક્ર (એટલે કે અજેય અથવા વિના રૂકાવટ) અથવા હૃદય ચક્ર એ માનવ શરીરનું ચોથુ પ્રાથમિક ચક્ર છે. તે અન્ય લોકો સાથે ગાઢ સંબંધો અને બિનશરતી પ્રેમ વગેરેને નિયંત્રિત કરે છે. કારણ કે પ્રેમને હીલિંગ શક્તિ માનવામાં આવે છે, તેથી આ ચક્રને હિલિંગ સેન્ટર (ઉપચાર કેન્દ્ર) પણ માનવામાં આવે છે. સંતુલિત અથવા ખુલ્લા અનાહત ચક્ર દ્વારા સ્થાપિત લાક્ષણિકતાઓ પરોપકાર, સ્વ અને બીજા માટેનો પ્રેમ, ક્ષમા, કરુણા અને સુખ છે. તેમાં ઇચ્છાઓને પૂર્ણ કરવાની શક્તિ છે અને જો ચક્ર સંતુલિત અને શુદ્ધ હોય તો ઇચ્છાઓ ઝડપથી પૂર્ણ થાય છે.
આ ચક્ર પ્રતીકાત્મક રૂપે કમળની બાર પાંખડીઓ (હૃદયના બાર દૈવી લક્ષણો દર્શાવે છે) દ્વારા રજૂ થાય છે. તેનો મંત્ર યં (યમ) છે અને રંગ લીલો છે.
અનાહત ચક્રનું સ્થાન
તે છાતીની મધ્યમાં (અથવા સ્તનોની વચ્ચે) સ્થિત છે.
અનાહત ચક્ર સાથે સંકળાયેલા અંગ અને રોગ
આ ચક્ર મોટે ભાગે હૃદય અને ફેફસાના કાર્યને સંચાલિત કરે છે. તે ત્વચા, હાથ, રુધિરાભિસરણ તંત્ર, રોગપ્રતિકારક શક્તિ અને થાઇમસ ગ્રંથિ સાથે પણ સંકળાયેલું છે.
બંધ અનાહત ચક્રની શારીરિક અભિવ્યક્તિઓમાં હ્રદયની વિકૃતિઓ છે જેમાં ધબકારા, નિષ્ફળતા અને હાઈ / લો બ્લડ પ્રેશર અને ફેફસાના કેન્સર અને સ્તન કેન્સરનો સમાવેશ થાય છે. એલર્જી, તાવ, દમ, ક્ષય રોગ અને છાતીમાં જમાવ વગેરે હૃદય ચક્ર કામ ન કરતાં હોવાને લીધે થતાં કેટલાક રોગો છે.
બંધ અથવા અસંતુલિત અનાહત ચક્ર દ્વારા થતી સમસ્યાઓ
અતિ કાર્યશીલ અનાહતચક્ર:
જ્યારે આ ચક્ર વધુ કાર્યશીલ હોય ત્યારે વ્યક્તિ બેકાબૂ લાગણીઓથી ભરાઈ જાય છે (ક્રોધ, ઉદાસી, ઈર્ષ્યા, સુખ, વગેરે). પ્રેમ શરતી બને છે અને અધિકારની ભાવના તરફ દોરી જાય છે. લોકો જ્યારે સંબંધ અંતિમ અંત સુધી પહોંચે તે જોઈ શકતા નથી, અથવા તેઓ અપમાનજનક સંબંધમાં રહે છે.
ઓછું કાર્યશીલ અનાહત ચક્ર:
જ્યારે આ ચક્ર ઓછું સક્રિય અથવા નિષ્ક્રિય હોય છે ત્યારે વ્યક્તિની અંદર પ્રેમ રહેતો નથી, જે તેને આત્મવિલોપન અને દયા આવે છે અને અયોગ્યતા હોવાની લાગણી તરફ દોરી જાય છે. લોકો નિર્ણાયક બનવાનું વલણ ધરાવે છે, અને નિષ્ફળતા માટે બીજા બધાને દોષી ઠેરવે છે.
સંતુલિત અનાહત ચક્રના ફાયદા
સંતુલિત ચક્ર ધરાવતી વ્યક્તિ બિનશરતી પ્રેમ કરી શકે છે, અને સાચી કરુણા અને આત્મ-સ્વીકૃતિ બતાવે છે જે તેમને અન્યને પ્રેમ અને સ્વીકારવાની મંજૂરી આપે છે; આવા લોકો સ્વભાવમાં પરોપકારી છે. સાચે જ ખુલ્લા અને શુદ્ધ અનાહત ચક્રવાળી વ્યક્તિ પ્રેમ કરીને આધ્યાત્મિકતાનો અનુભવ પણ કરે છે.
અનાહત ચક્ર ખોલવું
હૃદય ચક્ર ખોલવાની પ્રાથમિક પદ્ધતિ એ છે કે પોતાને બિનશરતી પ્રેમ કરવો. ફક્ત પોતાને પ્રેમ અને કદર કરવાથી જ વ્યક્તિ અન્યને પ્રેમ કરી શકે છે.
ચોક્કસ ચક્ર પર ધ્યાન આપવું એ તેને ખોલવાનો શ્રેષ્ઠ માર્ગ છે. યોગમાં ગરૂડાસન (અથવા ઇગલ પોઝ) અને ગોમુખાસન (અથવા કાઉ પોઝ) જેવા આસન અનાહત ચક્ર ખોલે છે.
ધ્યાન કરતી વખતે, હૃદય પ્રદેશની નજીક લીલા રંગની કલ્પના કરો. લીલા કપડા પહેરીને અથવા લીલા રંગના રૂમમાં ધ્યાન કરી શકાય છે. આ ઉપરાંત આસપાસ લીલા છોડ અને ઝાડથી છવાયેલી જગ્યાએ ધ્યાન કરવું તે પણ એક વિકલ્પ છે.
ખુલ્લા પગે ચાલવું અથવા લીલા ઘાસ પર સૂવું ચોથા ચક્ર માટે સારું છે.
રત્ન પહેરવા અથવા લીલા રંગના સ્ફટિકો મૂકવાથી આ ચક્ર સંતુલિત થાય છે. આમાં જેડ, પેરીડોટ, નીલમણિ, લીલો જાસ્પર, ગુલાબ ક્વાર્ટઝ, વગેરે શામેલ છે. વાસ્તુ સુસંગત ઓરડા (ઘર) માં વ્યક્તિની અનુકૂળ દિશામાં સૂવાથી ચક્ર જાગૃત થાય છે. એરોમાથેરાપીમાં નીલગિરી, દેવદાર લાકડું, પેચૌલી, વગેરે જેવા આવશ્યક તેલ (ધ્યાન કરતી વખતે) લગાવવું પણ શામેલ છે. હૃદય ચક્ર માટેની ખાદ્ય ચીજોમાં લીલા સફરજન, લીલા શાકભાજી, લીંબુ, કાકડી વગેરે શામેલ છે.
અનાહત ચક્ર
આ ચક્ર માટેનો મંત્ર યં (યમ) છે અને રંગ લીલો છે.
5. ચક્ર 5 – વિશુદ્ધ ચક્ર
વિશુદ્ધ ચક્ર (જેને વિશુદ્ધિ અથવા ગળાના ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે) . એ માનવ શરીરમાં પાંચમું પ્રાથમિક ચક્ર છે. વિશુદ્ધ એક સંસ્કૃત શબ્દ છે જેનો અર્થ શુદ્ધિકરણ અથવા સફાઈ છે, અને આ ચક્ર માત્ર ભૌતિક સ્તરે જ નહીં, પણ આત્મા અને મનનાં શુદ્ધિકરણને રજૂ કરે છે . તેનો હેતુ આત્મામાંથી આવતા સત્યને વ્યક્ત કરવાનો છે. આ ચક્ર સંદેશાવ્યવહાર અને વાણીનું કેન્દ્ર છે, અને તે સાંભળવાની ક્રિયા, શ્રવણને પણ નિયંત્રિત કરે છે. તે વ્યક્તિને શક્તિ સંચાર અને પસંદગી આપે છે.
તે સોળ પાંખડીઓવાળા કમળ દ્વારા પ્રતીકાત્મકરૂપે રજૂ કરવામાં આવે છે, તે સોળ ક્ષમતાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જેમાં મનુષ્ય સંભવિતપણે નિષ્ણાત બની શકે છે. ( સોળની પાંખડીઓ સંસ્કૃતમાં સોળ સ્વરનું પ્રતિનિધિત્વ કરે તેવું પણ માનવામાં આવે છે ). તેનો મંત્ર હં છે, અને રંગ વાદળી છે.
વિશુદ્ધ ચક્ર સ્થાન
આ ચક્ર ગળા તરફ ખુલે છે અને ત્રીજા અને પાંચમા મણકા, કરોડરજ્જુની વચ્ચે સ્થિત છે.
વિશુદ્ધ ચક્ર સાથે સંકળાયેલા અંગ અને રોગ
વિશુદ્ધ ચક્ર મોં, દાંત, જડબા, ગળા, ગર્દન, અન્નનળી, થાઇરોઇડ ગ્રંથિ અને કરોડરજ્જુના કાર્યોને નિયંત્રિત કરે છે.
આ ચક્રને લીધે ગળામાં ખારાશ, કાનના ચેપ, પીઠ અને ગળાના દુખાવા, થાઇરોઇડને લગતા વિકાર અને દાંત અને પેઢાની સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે. નિષ્ક્રિય ગળાના ચક્રને લીધે થતી માનસિક અને ભાવનાત્મક તકલીફમાં નબળી વાતચીત, નબળા શ્રોતા અને વાણી અવરોધ, નબળા અવાજ, ચીસો પાડવી અને પ્રભાવી વાતચીત છે.
બંધ અથવા અસંતુલિત વિશુદ્ધ ચક્ર દ્વારા થતી સમસ્યાઓ
અતિકાર્યશીલ વિશુદ્ધ ચક્ર:
જ્યારે આ ચક્ર વધુ પડતું કામ કરે છે, ત્યારે વ્યક્તિ ચીસો પાડીને બોલે છે અને વાતચીતમાં બીજા ઉપર વર્ચસ્વ સ્થાપવાનો તેમજ અન્યને બોલવા ન દે તેમજ સાંભળે નહીં. તેમનો અવાજ મોટો અને તીણો થઈ જશે અને તેઓ વાતને વધુ વિચારીને નિર્ણાયક બની જાય છે.
ઓછું કાર્યશીલ વિશુદ્ધ ચક્ર:
જેઓ ધીમેથી ગણગણે છે ડરપોક અવાજે બોલે છે અથવા તોતડાય છે તેમનું વિશુધ્ધ ચક્ર ઓછું કાર્યરત હોય છે. આ લોકોને વાતચીત શરૂ કરવામાં મુશ્કેલ લાગે છે અથવા બોલતી વખતે યોગ્ય શબ્દો શોધવા મુશ્કેલ બને છે.
સંતુલિત વિશુદ્ધ ચક્રના ફાયદા
સંતુલિત ગળાના ચક્ર ધરાવતી વ્યક્તિનો અવાજ પ્રભાવી અને સ્પષ્ટ હોય છે અને તેમાં રણકાર હોય છે. લય સાથે સ્પષ્ટ અવાજ આવે છે. આત્મ અભિવ્યક્તિને કારણે નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા વધુ સારી બને છે અને રચનાત્મકતામાં સુધારો થાય છે.
વિશુદ્ધ ચક્ર ખોલવું
વિશુદ્ધ ચક્ર સંદેશાવ્યવહારનું સંચાલન કરે છે, તેથી તે સાચું બોલે છે, અને વ્યક્તિના વિચારો અને અભિપ્રાયો આ ચક્રને ખોલે છે. આંતરિક લાગણીઓને વ્યક્ત કરવા અને સ્વ-વિશિષ્ટતાને અનુભૂતિ માટે એક રોજમેળ રાખી શકે છે.
જાપ અને ગાવાનું (અને અન્ય રચનાત્મક પ્રવૃત્તિઓ જેવી કે પેઇન્ટિંગ અથવા આર્ટવર્ક) વિશુદ્ધ ચક્રને ખુલશે.
ધ્વનિ, મંત્રો અને રંગો અવરોધિત અથવા અસંતુલિત વિશુદ્ધ ચક્ર ખોલી શકે છે. ધ્યાન કરતી વખતે સકારાત્મક વિચારો અને વાદળી રંગની કલ્પના આ ચક્ર ખોલવાની બીજી પદ્ધતિ છે. વાદળી આકાશ હેઠળ શુદ્ધ વાદળી પાણી જેમકે દરિયા અને તળાવ પાસે બેસીને પાંચમા ચક્ર પર કેન્દ્રિત કરવાની પણ સલાહ આવે છે.
એક્વામરીન, બ્લુ ટૂમલાઇન, લાપિસ લાઝુલી, પીરોજ વગેરે સહિતના વાદળી રત્નનો ઉપયોગ ગળાના ચક્રને સંતુલિત કરવા માટે કરી શકાય છે.
- અવરોધિત ચક્ર દરેકને અસર કરે છે, છ્તાં વિદ્યાર્થીઓમાં વિશુદ્ધ ચક્ર શરૂ થવા પર ખાસ ધ્યાન આપવું જોઈએ. વિદ્યાર્થીના રૂમ વાસ્તુશાસ્ત્ર સુસંગત હોવું આવશ્યક છે અને અભ્યાસ કરતી વખતે વિદ્યાર્થીએ તેની અનુકૂળ દિશામાં બેસે તે જરુરી છે.
- પ્રવાહી ખોરાક આ ચક્ર ખોલે છે અને તેમાં ફળો અને શાકભાજી, રસનો સમાવેશ થાય છે.
- એરોમાથેરાપી ઉપાયમાં આવશ્યક તેલ જેવા કે ચંદન, ગુલાબ, યલંગ-યલંગ, વગેરે શામેલ છે , ધ્યાન અથવા અભ્યાસ કરતી વખતે આ ચક્ર સ્થાનની નજીક ઘસવામાં આવે છે.
ચક્ર 5 – વિશુદ્ધ ચક્ર
આ ચક્ર માટેનો મંત્ર હં છે, અને રંગ વાદળી છે
6. ચક્ર 6 – આજ્ઞા ચક્ર
આજ્ઞાચક્ર, ત્રીજા નેત્ર ચક્ર અથવા કપાળ(બ્રો) ચક્ર તરીકે પણ ઓળખાય છે તે માનવ શરીરનો છઠ્ઠું પ્રાથમિક ચક્ર છે. તેને આંતરિક આંખ ચક્ર અથવા છઠ્ઠા ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેને ત્રીજી આંખ ચક્ર કહેવામાં આવે છે કારણ કે તે જ્ઞાનની આંખ ખોલીને સ્વયંની વાસ્તવિકતાને સમજવામાં મદદ કરે છે.
આ ચક્રને બે પાંખડીઓવાળા કમળ તરીકે પ્રતીકાત્મક રૂપે રજૂ કરવામાં આવે છે અને તે માનવ ચેતના (દ્રષ્ટિ, સ્પષ્ટતા અને ડહાપણ) અને દિવ્ય વચ્ચે વિભાજન કરતી રેખા છે. આ ચક્ર દ્વારા મળતી ઉર્જા સ્પષ્ટ વિચાર, સ્વ પ્રતિબિંબ અને આધ્યાત્મિક જાગૃતિની મંજૂરી આપે છે. આજ્ઞા ચક્રને વાદળી(ગળી કલર) રંગ દ્વારા સૂચવવામાં આવે છે, અને તેનો મંત્ર ઓમ છે.
આજ્ઞા ચક્ર સ્થાન
આજ્ઞા ચક્ર સ્થાન નાકના પુલથી સહેજ ઉપર ભમરની વચ્ચે છે. તે આંખોની પાછળ અને માથાની મધ્યમાં સ્થિત હોવાનું પણ કહેવામાં આવે છે. પરંપરાગત રીતે, સ્ત્રીઓ બિંદી લગાવે છે અને પુરુષ ચક્રને સક્રિય કરવા અથવા ચક્રના પ્રતીક રૂપે કપાળમાં તિલક લગાવે છે.
આજ્ઞા ચક્ર સાથે સંકળાયેલા અવયવો અને રોગો
આજ્ઞા ચક્ર દ્વારા સંચાલિત મુખ્ય અવયવો આંખો, કાન, નાક, મગજ અને નર્વસ સિસ્ટમ છે. કફને લગતી (પિચ્યુટરી)ગ્રંથિ અને પાઇનલ ગ્રંથીઓના કાર્યો પણ આ ચક્ર દ્વારા સંચાલિત છે.
અસંતુલિત આજ્ઞા ચક્ર સાથે સંકળાયેલી કેટલીક શારીરિક સમસ્યાઓ એ વારંવાર માથાનો દુખાવો, સાઇનસ અને દ્રષ્ટિની સમસ્યાઓ છે. અન્ય મુદ્દાઓમાં હઠીલાપણું, વધુ ગુસ્સો અને સ્વપ્નો શામેલ છે.
બંધ અથવા અસંતુલિત આજ્ઞા ચક્રથી ઉદભવતી સમસ્યાઓ
વધુ કાર્યશીલ આજ્ઞા ચક્ર:
વધુ કાર્યશીલ આજ્ઞા ચક્રના કારણે વાસ્તવિકતાથી દૂર કલ્પનાઓમાં પરિણામે છે આને લીધે, અતિ સક્રિય આજ્ઞા ચક્રવાળી વ્યક્તિ કાલ્પનિક દુનિયામાં રહે છે અને દુ:સ્વપ્નોથી પરેશાન રહે છે. તેમને ઘટનાઓનું સમરણ યાદ કરવામાં મુશ્કેલીઓ આવે છે, અને કઠોર માનસિકતા હોય છે. આવા લોકો સહેલાઇથી વિચલિત થાય છે, અસ્વસ્થતાથી પ્રભાવિત થાય છે, અને નિર્ણાયક અને અસંવેદનશીલ વલણ ધરાવે છે.
અલ્પ કાર્યરત આજ્ઞા ચક્ર:
ઓછા અથવા નિષ્ક્રિય આજ્ઞા ચક્રવાળી વ્યક્તિની સામાન્ય રીતે નબળી યાદદાસ્ત હોય છે, નવીન શીખવાની સમસ્યાઓ હોય છે અને વસ્તુઓનું મનમાં ચિત્ર બનાવવામાં અને કલ્પના કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે. તે / તેણીમાં અંતર્જ્ઞાનનો અભાવ, અન્ય પ્રત્યે અસંવેદનશીલ બને છે, અને નકારમાં જીવે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં લોકો આ ચક્રને અપ્રિય યાદોથી બચાવવા માટે બંધ કરે છે.
સંતુલિત આજ્ઞા ચક્રના ફાયદા
સંતુલિત આજ્ઞા ચક્ર ધરાવતા લોકો પ્રભાવશાળી અને સાહજિક હોય છે. તેમની નિર્મળતા દ્વારા તેઓ વસ્તુઓ સ્પષ્ટ રીતે જોઈ શકે છે અને નિર્ણાયક બન્યા વિના અન્યને સ્વીકારે છે. તેઓ પ્રતીકાત્મક વિચાર કરીને જીવનના અર્થની અનુભૂતિ કરે છે. જ્યારે ત્રીજી આંખ ચક્ર સંતુલિત હોય છે ત્યારે વ્યક્તિને તેમના સપનાને યાદ રાખવા અને અર્થઘટન કરવું સહેલું લાગે છે, અને તેમની યાદદાસ્ત સારી હોય છે.
આજ્ઞા ચક્રને ખોલવું
આજ્ઞા ચક્ર ઉદઘાટન ખોલવા માટે તમે આંખો બંધ કરીને અને તમારા જીવનમાં સકારાત્મક વિચારો, જેમાં કારકિર્દી, સંબંધો, ખુશીઓ વગેરેનો સમાવેશ છે, જેની તમે કલ્પના કરી હોય છે. તેના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને કરી શકાય છે.
ધ્યાન કરતી વખતે, માર્જોરમ, એન્જેલિકના મૂળ , પચૌલી વગેરેના આવશ્યક તેલનો ઉપયોગ કરો, આ ત્રીજી આંખ ખોલવા માટે એરોમાથેરપી છે. જાંબુડિયા રંગના રત્ન જેવા એમિથિસ્ટ, સોડાલાઇટ, અને અઝુરાઇટ આજ્ઞા ચક્રને સંતુલિત કરે છે.
સરલ વાસ્તુ મુજબ ઘરમાં ફેરફાર કરો અને દિશા વિજ્ઞાન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
જે પરિસ્થિતિઓ આવે તેને સ્વીકારવા માટે મન ખુલ્લુ રાખો અને તેની સરળતાની કલ્પના કરો.
મગજની સમજશક્તિ ક્ષમતા સુધારવા માટે ઓમેગા -3, ફેટી એસિડ્સ અને પ્રોટીનથી સમૃદ્ધ ખાદ્ય ચીજોનો વપરાશ કરો.
સેવન કરવા માટેના કેટલાક ખોરાક નીચે મુજબ છે: સ્ટ્રોબેરી, બ્લુબેરી, અખરોટ, ચરબીયુક્ત માછલીઓ (સામન), વગેરે.
7. ચક્ર 7 – સહસ્ત્ર ચક્ર
સહસ્ત્ર ચક્ર એટલે હજાર પાંખડી ધરાવતું કમળ અને તેને સાતમા ચક્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, બ્રહ્મરાંધ્ર (ભગવાનનો દરવાજો), શુન્યા, નિરલામ્બપુરી અને એક લાખો કિરણોનું કેન્દ્ર (સૂર્યની જેમ ઝગમગતું) અને તાજ ચક્ર તરીકે પણ ઓળખાય છે. સહસ્ત્ર ચક્ર એક વ્યક્તિના શાણપણ અને દિવ્યાત્મા સાથેના આધ્યાત્મિક જોડાણને, વિશ્વ અને સ્વ પ્રત્યેની સંપૂર્ણ જાગૃતિ દ્વારા રજૂ કરે છે. તેની સાથે કોઈ વિશિષ્ટ રંગ સંકળાયેલ નથી; તે શુદ્ધ પ્રકાશ છે, જે અન્ય તમામ રંગોને સમાવિષ્ટ કરે છે.
સહસ્ત્ર ચક્ર સ્થાન
આ ચક્ર માથાની ટોચ ઉપર ચાર આંગળ-પહોળાઈ, કાનની વચ્ચેની મધ્યરેખા પર સ્થિત છે. તે તાજની જેમ સ્થાપિત ઉપરની તરફ ફેલાયેલું છે તેથી તેને તાજ ચક્ર કહે છે. તેના સ્થાનના આધારે, તેનો પ્રથમ ચક્ર અથવા મૂળ ચક્રો સાથે જોડાણ છે કેમ કે બંને ચક્ર ચાર્ટના આત્યંતિક છેડે આવે છે.
સહસ્ત્ર ચક્ર સાથે સંકળાયેલ અંગો અને રોગો
સહસ્ત્ર ચક્ર મુખ્યત્વે મગજ અને ત્વચા સાથે સંકળાયેલું છે, પરંતુ તે આંખો, કાન, પાઇનલ ગ્રંથીઓ (જે આવશ્યક હોર્મોન્સને સ્ત્રાવ કરે છે), અને સ્નાયુબદ્ધ અને હાડપિંજરની સિસ્ટમ્સને પણ અસર કરે છે.
અવરોધિત સહસ્ર ચક્ર માનસિક અને ભાવનાત્મક બાબતો તરફ દોરી જાય છે જેમાં માથાનો દુખાવો, સંવેદના, હતાશા, ઉન્માદ અને ન્યુરોલોજીકલ સમસ્યાઓનો સમાવેશ થાય છે. તેને લગતા અન્ય રોગો મલ્ટીપલ સ્ક્લેરોસિસ, અલ્ઝાઇમર, લકવો, પાર્કિન્સન રોગ, વાઈ, વગેરે છે.
બંધ અથવા અસંતુલિત સહસ્ર ચક્રને કારણે સમસ્યાઓ
વધુ કાર્યશીલ સહસ્ર ચક્ર:
જ્યારે આ ચક્ર અતિસક્રિય અથવા અતિસંવેદનશીલ હોય, ત્યારે વ્યક્તિને બાધ્યતા વિચારો આવે છે અને તે ભૂતકાળમાં જ રહે છે અથવા ભવિષ્યની ચિંતા કરે છે. તે બાધ્યતા આધ્યાત્મિકતામાં પણ પરિણમી શકે છે, જેના કારણે વ્યક્તિ આવશ્યક ફરજોની અવગણના કરે છે.
ઓછું કાર્યશીલ સહસ્ર ચક્ર:
અવરોધના કોઈપણ સ્વરૂપને કારણે તાજ ચક્ર નિષ્ક્રિય થઈ શકે છે અથવા તેની સંભવિતતાથી ઓછું કાર્ય કરી શકે છે. આનાથી વ્યક્તિ સ્વાર્થી અને અજાણ થઈ જાય છે (આધ્યાત્મિક તેમજ વ્યક્તિગત રીતે) અને તેની ઓળખ ગુમાવે છે, જીવનમાં હેતુનો અભાવ, હતાશા, અને આનંદનો અભાવ પણ આવે છે. અલ્પકાર્યશીલ ચક્ર સ્વાર્થી વિચારોમાં પરિણમી શકે છે જે નૈતિકતાના અભાવ તરફ દોરી જાય છે. આ એટલા માટે છે કે આવા લોકો સુપ્રીમ પાવરના માર્ગદર્શનને સમજવામાં સમર્થ નથી અને અયોગ્ય લાગે છે.
સંતુલિત સહસ્ત્ર ચક્રના ફાયદા
સંતુલિત સહસ્ત્ર ચક્રવાળી વ્યક્તિમાં ચુંબકીય વ્યક્તિત્વ હોય છે અને તે આંતરિક શાંતિ ધરાવે છે. તે અથવા તેણી માન્યતાઓને જ્ઞાન સામે બદલીને તેની સ્વ-જાગરૂકતાને સતત વિસ્તૃત કરે છે.
સહસ્ર ચક્ર ખોલવું
ચક્રને સંતુલિત કરવાના હેતુથી ધ્યાન કરો અને માથાના ટોચ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો. વાયોલેટ (જાંબુડિયા) રંગની કલ્પના કરો અને ઉચ્ચ કોસ્મિક ઉર્જા સાથે જોડાણ અનુભવો. આ ચક્ર ખોલવાનો સૌથી સરળ રસ્તો એ આભાર વ્યક્ત કરવો તે છે અને તેથી ધ્યાન આપતી વખતે અખિલ સૃષ્ટિનો આભાર માનવો જ જોઇએ.
સવાસન (અથવા શબની સ્થિતિ) અને પદ્માસન (અથવા કમળની સ્થિતિ) યોગમાં આ બે મુદ્રાઓ સાતમું ચક્ર ખોલે છે. શિર્ષાસન મગજમાં લોહીનો પ્રવાહ વધારે છે અને ચક્ર ખોલે છે.
ઘરે સરલ વાસ્તુ અને દિશાઓના સિદ્ધાંતોનું પાલન ચક્રો ખોલવામાં મહત્વપૂર્ણ છે.ઉપવાસ અને શરીરની શુધ્ધિ (ડિટોક્સાઇફિંગ)ની પણ ભલામણ કરવામાં આવે છે. વ્યક્તિએ વાયોલેટ રંગના ફળો અને શાકભાજી અને સૂપથી બનેલા હળવા ભોજનનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ.
તમારા ચક્રો કેટલા સંતુલિત છે?
જ્યારે શરીરમાં ઊર્જાનો પ્રવાહ સંતુલિત હોય છે, ત્યારે શરીર, મન અને આત્મા શ્રેષ્ઠ રીતે કાર્ય કરે છે. જો ઊર્જાના પ્રવાહમાં ખલેલ થાય, તો તે કોઈપણ શારીરિક, માનસિક અથવા ભાવનાત્મક અસંતુલનની સ્થિતિ પેદા કરે છે. આ અસંતુલનની મૂળ કારણો શોધવા માટે, તમારું આહાર, જીવનશૈલીના સંજોગો (જેમ કે મુસાફરી અથવા જીવનમાં મોટા પરિવર્તન), અને વર્તમાન ઋતુ પર વિચાર કરો. આ પરિબળો તમારા ચક્રોની સ્થિતિ પ્રભાવિત કરી શકે છે.
હવે, ચાલો જોઈએ કે 7 ચક્રોમાંથી દરેકમાં અસંતુલન કેવી રીતે દેખાય છે અને તેને સંતુલિત કરવાનું કેવી રીતે શક્ય છે:
1. મૂલાધાર ચક્ર (Root Chakra)
સ્થાન: શિરોડા (કૉક્સિસ) પાસે
સંબંધ: જમીન સાથેનો સંબંધ, સુરક્ષા અને સ્થિરતા
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે સ્થિરતા અને સુરક્ષાની ભાવના અનુભવો છો.
- તમારી શારીરિક અને ભાવનાત્મક જરૂરિયાતો પૂર્ણ થાય છે.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- ઓછી ઊર્જા, થાક, સુસ્તી
- પાચન તંત્રની સમસ્યાઓ અને પીઠમાં દુખાવો
- અસુરક્ષા, ભય અથવા આત્મવિશ્વાસનો અભાવ
- વિખરાયેલા વિચારોથી ચિંતાનું અનુભવ
ઉપચાર:
- નેચરલ અંદાજે જમીન પર નંગા પગે ચાલવું.
- યોગના આસનો, જેમ કે “મલાસન” (મૂળ સ્થાનને ગતિશીલ બનાવે છે).
- તમારી જાત સાથે સુરક્ષા અને સુરક્ષાની ભાવના ઉભી કરવી.
- કુટુંબ સાથેનો સમય પસાર કરીને અથવા તમારું મૂળ શોધીને ભાવનાત્મક જોડાણ મજબૂત કરવું.
આ રીતે, દરેક ચક્રના સંતુલન અને અસંતુલનના ચિહ્નોને ઓળખી શકાય છે અને જરૂરી પગલાં લઈ શકો છો જેથી શરીર અને મન શાંતિમય બની રહે.
2. સ્વાધિસ્થાન ચક્ર (Sacral Chakra)
સ્થાન: નાભિની નીચેના પેટમાં
સંબંધ: આનંદ, ભાવનાત્મક સ્થિરતા, સર્જનાત્મકતા અને આત્મીયતા
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે જીવનમાં આનંદ અને ઉત્સાહ અનુભવો છો.
- લાગણીઓનું સંચાલન સરળ બને છે, અને તમે તમારા વિચારોને સર્જનાત્મક રીતે વ્યક્ત કરી શકો છો.
- તમારું જીવનપ્રતિ ચાર્મ અને ઉર્જાથી ભરપૂર લાગે છે.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- પીઠના નીચેના ભાગ અથવા હિપ્સમાં દુખાવો
- પાચન અને પેશાબ સંબંધિત સમસ્યાઓ
- આનંદ અને આનંદના અનુભવમાં અવરોધ
- લાગણીઓ પ્રત્યે અતિચીડિયાપણું અથવા તેને સંભાળવામાં મુશ્કેલી
ઉપચાર:
- પાણી સાથે જોડાણ:
-
- હાઇડ્રેટેડ રહો અને પુષ્કળ પાણી પીવું.
- ધીમા સ્નાનમાં આરામ કરો અથવા તરવાનું પસંદ કરો.
- ભૌતિક અને સર્જનાત્મક પ્રવૃત્તિઓ:
-
- નૃત્યમાં ભાગ લો, જે ચક્રને ઉત્સાહિત કરી શકે છે.
- યોગના હિપ ઓપનર આસન અજમાવો, જેમ કે “બટરફ્લાય પોઝ” અથવા “હિપ વર્તુળો”.
- આંતરદ્રષ્ટિ અને વ્યક્તિતા:
-
- તમારાં વિચારો અને લાગણીઓ જર્નલિંગ દ્વારા વ્યક્ત કરો.
- મેડિટેશન અને માઇન્ડફુલનેસની ટેવ વિકસાવો.
- આહાર:
-
- સંતુલિત આહાર લો જેમાં ફળો, શાકભાજી, અને પાણીયુક્ત ખોરાક શામેલ હોય.
- સર્જનાત્મકતા માટે જગ્યા:
-
- તમારી અંદરની રચનાત્મક દ્રષ્ટિએ નવું કંઈક બનાવો, જેમ કે ચિત્રાંકન, લેખન અથવા મ્યુઝિકમાં વ્યસ્ત થવું.
સ્વાધિસ્થાન ચક્રને શક્તિશાળી બનાવવું અને તેને સંતુલિત કરવું તમારી જાતને વધુ જીવંત, આનંદમય અને લાગણાત્મક રીતે તંદુરસ્ત બનાવશે.
3. મણિપુરા ચક્ર (Solar Plexus Chakra)
સ્થાન: પેટના ઉપરના ભાગમાં (નાભિ અને છાતી વચ્ચે)
સંબંધ: આત્મવિશ્વાસ, નિયંત્રણ, શક્તિ, સીમાઓ નિશ્ચિત કરવી અને નિર્ણયો લેવાની ક્ષમતા
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે શક્તિશાળી અને સશક્ત અનુભવો છો.
- આત્મવિશ્વાસ અને નિશ્ચયતાથી પગલાં લેવાની ક્ષમતા.
- તમારી સીમાઓ સાફ અને સ્થિર હોય છે, અને તમે જીવનમાં તમારી ભૂમિકા સ્પષ્ટ રીતે નિર્ધારિત કરી શકો છો.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- ઓછી ઉર્જા અથવા સતત થાક
- આત્મવિશ્વાસ અને આત્મસન્માનનો અભાવ
- વારંવાર હતાશા, ગુસ્સો અથવા તણાવ અનુભવવો
- સીમાઓ નક્કી કરવામાં અથવા પોતાની વાત સ્પષ્ટ રીતે મૂકવામાં મુશ્કેલી
ઉપચાર:
- આહાર:
-
- પચવામાં સરળ ખોરાક, ખાસ કરીને પાચક તંત્રને મજબૂત કરનારા ખોરાકનો સમાવેશ કરો, જેમ કે આદુ, લીંબુ અને ફાઈબરયુક્ત ખોરાક.
- યોગ અને શારીરિક પ્રવૃત્તિ:
-
- બોટ પોઝ (નાવાસન): આ પોઝ કોર મજબૂત કરે છે અને ચક્રને સક્રિય કરે છે.
- પ્લેન્ક પોઝ: પેટના પેશીઓ મજબૂત કરવાથી મણિપુરા ચક્રની ઊર્જા સક્રિય થાય છે.
- વ્યક્તિત્વ વિકાસ:
-
- તમારા ‘ના’ કહેવાના કૌશલ્ય પર કામ કરો અને તમારી વાત મજબૂતીથી મૂકવી શીખો.
- નિયંત્રણનો ભય છોડવા અને આત્મવિશ્વાસ સાથે નિર્ણય લેવાનું પ્રેક્ટિસ કરો.
- મેડિટેશન અને શ્વાસવ્યાયામ:
-
- સૂર્યની ઊર્જા સમાન એકાગ્રતા સાથે મેડિટેશન કરો.
- ઉજ્જયી શ્વાસ (વિજય શ્વાસ) તમારું આત્મવિશ્વાસ વધારવામાં મદદરૂપ બને છે.
- દૈનિક ટેવ:
-
- તમારા પર્સનલ ગોલ્સ નિર્ધારિત કરો અને તે સિદ્ધ કરવા માટે નાની પણ અસરકારક ક્રિયાઓ શરૂ કરો.
- પોતાનામાં વધુ અડગ અને ધ્યાન કેન્દ્રીત રહેવા માટે દૈનિક સંકલ્પો ઉમેરો.
મણિપુરા ચક્રના સંતુલનથી તમે જીવનમાં વધુ આત્મવિશ્વાસ અને નિયંત્રણ સાથે આગળ વધી શકો છો.
4. અનાહત ચક્ર (Heart Chakra)
સ્થાન: છાતીના મધ્યમાં (હૃદયની નજીક)
સંબંધ: પ્રેમ, કરુણા, ક્ષમા, અને કૃતજ્ઞતા
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે પ્રેમ આપવા અને સ્વીકારવા માટે સમર્થ છો.
- તમારા સંબંધોમાં કરુણા અને આદર છે.
- તમે તમારી જાત પ્રત્યે કૃતજ્ઞ અને પ્રેમાળ લાગણી ધરાવો છો.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- સ્વ-કરુણાનો અભાવ અથવા નકારાત્મક સ્વમાન
- પ્રેમ આપવા અથવા પ્રાપ્ત કરવામાં અસમર્થતા
- ભાવનાત્મક દૂરાવટ અથવા વપરાશકર્તા જેવી લાગણી
- પીઠના ઉપરના ભાગ, ખભા અથવા છાતીમાં દુખાવો અથવા તણાવ
ઉપચાર:
- પ્રેમ અને કરુણાની અભ્યાસ:
-
- પ્રેમાળ દયા મેડિટેશન (Loving-Kindness Meditation): આ મેડિટેશનમાં તમારી જાત અને બીજા લોકો માટે પ્રેમ અને કરુણાના ભાવ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
- દૈનિક જીવનમાં આભાર વ્યક્ત કરવાનું શરૂ કરો, નાના પળોમાંથી પણ આનંદ મેળવવાનું શીખો.
- યોગ અને શારીરિક પ્રવૃત્તિ:
-
- કોબ્રા પોઝ (ભુજંગાસન): આ પોઝ છાતીને ખોલવામાં મદદ કરે છે અને પીઠના ઉપરના ભાગ અને ખભા માટે રાહત આપે છે.
- છાતી ખોલવા માટેના સ્ટ્રેચ: જેમ કે “ધ મેલ્ટિંગ હાર્ટ પોઝ” તમારા હૃદય ચક્ર માટે લાભદાયક છે.
- ભાવનાત્મક સ્વીકૃતિ:
-
- તમારી જાતને માફ કરવા અને તમારી ભૂલોમાંથી શીખવાની પ્રેક્ટિસ કરો.
- અનાવશ્યક ભાવનાત્મક બોજ વહન કરવાનું છોડો અને પુનઃમિલન અને શાંતિ તરફ પ્રયત્ન કરો.
- જીવનશૈલીમાં ફેરફાર:
-
- કુદરતી વાતાવરણમાં સમય વિતાવો, ખાસ કરીને જેવુંLugar જ્યાં તમે ખૂલે શ્વાસ લઈ શકો અને શાંતિ અનુભવીએ.
- અન્ય લોકો સાથે સકારાત્મક અને પ્રેમાળ સંબંધો નિર્માણ કરવા માટે પ્રયત્ન કરો.
ટિપ: જો તમારું હૃદય ચક્ર ગાઢ અસંતુલન અનુભવે છે અથવા કોઈ ખાસ ભાવનાત્મક આઘાતમાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે, તો સાહસિક મદદ અથવા થેરાપિસ્ટ સાથે વાત કરવી પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
અનાહત ચક્રને સંતુલિત કરવાથી, તમે પ્રેમ અને કરુણાના ભાવના ફરીથી અનુભવશો અને જીવનમાં શાંતિ અને સંતોષ મેળવશો.
5. વિશુદ્ધ ચક્ર (Throat Chakra)
સ્થાન: ગળાના ક્ષેત્રમાં
સંબંધ: સંચાર, સ્વ-અભિવ્યક્તિ, અને સર્જનાત્મકતા
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે સ્પષ્ટતા અને આત્મવિશ્વાસ સાથે તમારી જાતને વ્યક્ત કરી શકો છો.
- તમે અન્ય લોકોની વાત સાંભળવાનું જાણો છો અને જરૂરી હોય ત્યારે શાંતિપૂર્ણ રહેવા માટે સક્ષમ છો.
- તમારી સર્જનાત્મકતા અવરોધિત થયા વિના પ્રવાહિત થાય છે.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- પ્રેરણાનો અભાવ અથવા સર્જનાત્મક અવરોધ
- વારંવાર ગળું અથવા ગળાના ચેપથી પીડાવવું
- ઘણીવાર વધારાનું બોલવું અથવા સાચા સમયે મૌન રહેવામાં નિષ્ફળ થવું
- તમારા માટે ઊભા રહેવું અથવા મજબૂત રીતે વાત મૂકી શકવું મુશ્કેલ
ઉપચાર:
- યોગ આસન:
-
- ફિશ પોઝ (મત્સ્યાસન): આ પોઝ તમારા ગળાને ખોલે છે અને ઉર્જાનો વહેવાર સુધારે છે.
- શોલ્ડર સ્ટેન્ડ (સરવાંગાસન): ગળાના ચક્ર માટે ખૂબ લાભદાયક છે, જે તમારી નસોને સંતુલિત કરે છે.
- સકારાત્મક સમર્થનનો અભ્યાસ:
-
- દૈનિક “આફર્મેશન” બોલો જે તમારું આત્મવિશ્વાસ વધારવામાં મદદ કરે છે, જેમ કે:
- “મારો અવાજ મહત્વનો છે.”
- “હું સ્પષ્ટ રીતે અને દયાળુ રીતે વાતચીત કરું છું.”
- દૈનિક “આફર્મેશન” બોલો જે તમારું આત્મવિશ્વાસ વધારવામાં મદદ કરે છે, જેમ કે:
- અભ્યાસ અને પ્રેક્ટિસ:
-
- તમારી અભિવ્યક્તિમાં પ્રામાણિક રહેવાનો પ્રયાસ કરો.
- “ના” કહેવાનો વિવેક શીખો અને તમારા માટે ઊભા રહેવું શરૂ કરો.
- સર્જનાત્મક પ્રવાહ વધારવો:
-
- ગાતા રહો, લખો અથવા બોલતા રહો. આ પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા તમારું ચક્ર ખૂલે છે.
- નવા વિચારો શોધવા અને તેને વ્યક્ત કરવા માટે સર્જનાત્મક મેડિટેશનનો ઉપયોગ કરો.
- શ્રવણ કુશળતા વિકસાવો:
-
- તમારું ધ્યાન સુધારવા અને અન્ય લોકોના વાંકાણ સમજીને સાંભળવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો.
- મૌન અને સંભળાવાનો સંતુલન શોધવો.
વિશુદ્ધ ચક્રનું સંતુલન ન માત્ર તમારા સંચાલન અને અભિવ્યક્તિમાં સુધારો કરે છે, પરંતુ તમારા હૃદય અને મસ્તિષ્ક વચ્ચે મજબૂત જોડાણ પણ બનાવે છે.
6. આજ્ઞા ચક્ર (Third Eye Chakra)
સ્થાન: ભમરની વચ્ચે (કૂળિયાની વચ્ચે)
સંબંધ: અંતર્જ્ઞાન, આધ્યાત્મિક જાગૃતિ, અને આંતરિક શાણપણ
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે દૃષ્ટિ અને માનસિક સ્પષ્ટતા સાથે જીવનને જોઈ શકો છો.
- તમારા સ્વાધ્યાય અને આધ્યાત્મિક જ્ઞાનમાં શ્રદ્ધા રાખી આગળ વધો છો.
- તમારા ચિંતન અને નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા મજબૂત છે.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- માનસિક સ્પષ્ટતા અથવા દૃષ્ટિનો અભાવ
- મોખરાં માથા દુખાવો અથવા માઇગ્રેન
- મક્કમ નિર્ણય લેવા અથવા સફળ રીતે સંકલ્પ કરવાની ક્ષમતા ન હોવી
- અંતર્જ્ઞાન અને પ્રેરણાની ક્ષમતા ન હોવી
ઉપચાર:
- યોગ આસન:
-
- ડાઉનવર્ડ ડોગ (અડોહમુકૂસ્વાનાસન): આ પોઝ શરીર અને મનના બળને એકસાથે મજબૂત કરે છે અને ચક્રને ખોલવામાં મદદ કરે છે.
- ચાઈલ્ડ પોઝ (બાલાસન): આ પોઝ ભૌતિક આરામ આપે છે અને મનને શાંતિ આપે છે, જે મનની સ્પષ્ટતા માટે મદદરૂપ છે.
- ધ્યાન અને મેડિટેશન:
-
- અંતર્જ્ઞાન મેડિટેશન: તમારું ધ્યાન આગળ વધારવા માટે, તમારા આંતરિક અવાજને શ્રદ્ધા સાથે સાંભળો અને સ્વ-જ્ઞાનને વિસ્તૃત કરવા માટે ધ્યાનનો અભ્યાસ કરો.
- સૂકૃતિ મેડિટેશન: તમારી ત્રીજી આંખ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરીને, તમને વધુ સ્પષ્ટતા અને અંતર્જ્ઞાનનો અનુભવ થશે.
- પ્રાણાયામ:
-
- નાડી શોધન પ્રાણાયામ: આ શ્વાસ વ્યવહાર ચક્રના પ્રવાહને મજબૂત બનાવે છે અને તમને મનની સ્પષ્ટતા અને શાંતિ મળે છે.
- કલ્યાણકારી શ્વાસ (ઉજ્જાયી): ગમતાં શ્વાસ અને યોગ પ્રેક્ટિસથી મંત્રમૂગ્ધ થતાં ચિંતનને દૂર કરો.
- દૃષ્ટિ અને મનની શક્તિ:
-
- આ ચક્ર સાથે સંકળાયેલું તમારું દૃષ્ટિ જાગૃત કરો, અને મનોવિજ્ઞાન માટે પ્રેરણાનો સ્ત્રોત શોધો.
- આંતરિક દૃષ્ટિ માટે કામ કરો અને સ્વાભાવિક રીતે ઊર્જાને વધુ શાંત અને સકારાત્મક બનાવો.
આજ્ઞા ચક્રનો સંતુલન મેડિટેશન, યોગ અને પ્રાણાયામ દ્વારા તમારી મનશક્તિ અને આંતરિક દૃષ્ટિમાં સુધારો લાવે છે, જે સાથે તમારી જીવનની દિશાને સ્પષ્ટ અને મજબૂતીથી આગળ વધારવામાં મદદ કરે છે.
7. સહસ્રાર ચક્ર (Crown Chakra)
સ્થાન: માથાની ટોચ
સંબંધ: પરિપૂર્ણતા, હેતુ, જ્ઞાન, અને બ્રહ્માંડમાં તમારા સ્થાનની સમજ
સંતુલિત અવસ્થામાં:
- તમે જીવનના ઊંડા અર્થને સમજતા છો અને તમારા આધ્યાત્મિક ઉદ્દેશને સ્પષ્ટ રીતે અનુભવો છો.
- તમે પરિપૂર્ણતા અને આંતરિક શાંતિ અનુભવો છો, અને બ્રહ્માંડ સાથે સંકળાયેલા હોવાનો અનુભવ કરો છો.
- તમારા મન અને હૃદય વચ્ચે સુમેળ છે, અને તમારું આત્મવિશ્વાસ ઊંચું છે.
અસંતુલિત ચિહ્નો:
- માથાના દુખાવા અથવા માઇગ્રેન
- અંતર્જ્ઞાન સુધી પહોંચવામાં મુશ્કેલી
- જીવનમાં હેતુ ગુમાવવો અથવા તેના અભાવનો અનુભવ કરવો
- હાથના કાર્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી
ઉપચાર:
- ધ્યાન અને કૃતજ્ઞતા:
-
- ધ્યાન: રોજाना કથિત “જ્ઞાન મેડિટેશન” થકી બ્રહ્માંડ સાથે જોડાવા માટે તમારા ચક્રને ખોલી શકો છો.
- કૃતજ્ઞતા જર્નલિંગ: જીવનમાં કૃતજ્ઞતાની ભાવના વિકસાવવી, નિયમિત રીતે તમારી જાતની પ્રશંસા કરવું અને આભાર વ્યક્ત કરવું.
- યોગ આસન:
-
- ટ્રી પોઝ (વૃક્ષાસન): આ પોઝ તમને પૂર્ણ સેતુ બનવા માટે શક્તિ આપે છે અને તાંત્રિક સંતુલન વધારવા માટે મદદ કરે છે.
- લોટસ પોઝ (કમલાસન): આ પોઝ આધ્યાત્મિક ઊર્જાને સક્રિય કરે છે અને ત્રિજીવ ચક્રને મજબૂત બનાવે છે.
- હેડસ્ટેન્ડ (સર્વાંગાસન): આ પોઝ તમારી ચિંતન ક્ષમતા અને માનસિક સ્પષ્ટતા માટે ખૂબ ફાયદાકારક છે.
- આધ્યાત્મિક અવકાશ:
-
- પ્રાણાયામ (શ્વાસની કસરત): દિવ્ય ઊર્જાને શ્રેષ્ઠ રીતે અનુભવવા માટે “કৃপા શ્વાસ” અથવા “લોહીતવ શ્વાસ”નો અભ્યાસ કરો.
- તમારી આધ્યાત્મિક લાગણીઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું અને શાંતિ અને સહમતિ માટે તમારા આંતરિક સંલગ્નતા પર કામ કરવું.
- આધ્યાત્મિક જીવનશૈલી:
-
- દૈનિક જીવનમાં આધ્યાત્મિક પ્રેક્ટિસીસ દાખલ કરો જેમ કે મંત્રચંટન, સજાગતા મેડિટેશન અને સ્વજ્ઞાન માટે સમય આપવો.
- અસ્વસ્થ જીવનશૈલીના પ્રકટ અવલંબરોથી બચો જેમ કે બિનઆરોગ્યપ્રદ ખોરાક, અપૂરતી ઊંઘ અને શરીરકસરતના અભાવથી દૂર રહો.
ટિપ:
સહસ્રાર ચક્ર સાથે જોડાવા માટે, તમારા મન અને શરીરના ચક્રોને ખોલવા અને સંચાલિત કરવાની શ્રેષ્ઠ રીત સહસ્રાર ચક્ર ધ્યાન છે. આ એપ્રોચ દરેક ઉર્જા કેન્દ્રને સંતુલિત કરી સુખાકારીને વધારવામાં મદદ કરે છે.
સહજરીક: ચક્ર મેડિટેશન અને આત્મજ્ઞાન દ્વારા, તમે વધુ પરિપૂર્ણ અને આધ્યાત્મિક રીતે સંતુલિત જીવન તરફ આગળ વધો છો.